Συζήτηση στο δωμάτιο με τον ειδικό ψυχικής υγείας:
«-…κοιτάξτε, καταλαβαίνω πως αισθάνεστε κάτι δύσκολο. Τι συναίσθημα αντιλαμβάνεστε πως σας εμποδίζει από το να κάνετε αυτό που χρειάζεται;
-Ε… δεν ξέρω. Δεν μου είναι ξεκάθαρο. Αισθάνομαι πως δε μπορώ να κάνω τίποτα διότι…
-Αυτό σκέφτεστε. Δεν είναι συναίσθημα. Τι συναίσθημα σας προκαλεί όμως;
-…
-Ας πάρουμε απ' την αρχή κάποια από τα βασικά: Είναι χαρά;
-Χεχε, φυσικά όχι!
-Είναι θυμός;
-Εε… ίσως, όσο σκέφτομαι πως δεν μπορώ, εκνευρίζομαι!
-Μάλιστα. Αυτό το "δεν μπορώ" μοιάζει σαν να έρχεται ως δευτερεύον μου λέτε, αφού επεξεργαστείτε το εμπόδιο. Πρωταρχικά; Υπάρχει περίπτωση να είναι φόβος;
-Φόβος;!;!;! ΦΥΣΙΚΑ και όχι! Τι να φοβηθώ; Φυσικά και δε φοβάμαι. Απλά αγχώνομαι λίγο».
Φυσικά. Ο φόβος· αυτός ο ανομολόγητος· ο παρεξηγημένος· ο λαθραίος μηχανισμός επιβίωσής μας.
«Μα δε φοβάμαι! Τι να φοβηθώ; Αφού τα καταφέρνω. Να μόνο… άγχος.»
Πότε ακούω φόβο;
Σαφώς όποτε ακούω οργή· όποτε ακούω μίσος· όποτε ακούω θεωρίες συνομωσίας· όποτε ακούω κατάκριση και γενικεύσεις και ατάκες του στυλ «Εγώ ρατσιστής; Αυτοί είναι μαύροι.»
Γιατί; Γιατί ο φόβος είναι εξελικτικό εργαλείο επιβίωσης για το όταν απειλούμαι. Τον χρειάζομαι για να κάνω κάτι. Να τρέξω. Να πολεμήσω. Να ακινητοποιηθώ.
Όμως, για τον πολιτισμό που εξαίρει τον ηρωισμό, ο φόβος μπερδεύεται με τη δειλία και ξορκίζεται.
Το άγχος, λόγω ασάφειας... «επιτρέπεται»(;).
Γιατί;
Μα, ο φόβος είναι για το εδώ και τώρα. «Τώρα κινδυνεύω».
Το άγχος είναι φανταστικό, για το μέλλον. «Τι θα συμβεί αν…». «Αν ξανασυμβεί;»
Το άγχος είναι του «προνοητικού», του «σκεπτόμενου» και... δυστυχώς του συνεχώς φοβισμένου.
«Αν μας πάρουν τις δουλειές οι ξένοι»
«Αν φανώ ότι δεν μπορώ να φροντίσω τους δικούς μου»
«Αν δε βγουν τα νούμερα στο τέλος του μήνα»
«Αν δεν έχω δίκιο;»
Δεν τολμάω να πω πως φοβάμαι;
Τι θα σκεφτούν για μένα;
Τι σκέφτομαι εγώ όταν ακούω άλλους πως φοβούνται;
Πόσο συχνά δεν έχω ακούσει να λέγεται το «Μη φοβάσαι…» ή «μα δε χρειάζεται να φοβάσαι»
Φυσικά και φοβάμαι.
Από τη στιγμή που γεννιέμαι, φοβάμαι το θάνατο, την πείνα, την εξάντληση, τη μοναξιά, την απογοήτευση, την καθημερινή απόδειξη πως δεν ελέγχω πολλά πράγματα στη ζωή μου. Δεν μπορώ να μη φοβάμαι όσο είμαι λογικό και έξυπνο ον.
Ο φόβος για το φόβο είναι που με απειλεί στον υπερθετικό βαθμό.
Αν και στη λιτανεία ενάντια στο φόβο, (ένα κείμενο που αναφέρεται συχνά στους κύκλους αυτοβελτίωσης) ο Frank Herber στο βιβλίο του Dune γράφει:
«Δεν πρέπει να φοβάμαι. Ο φόβος είναι ο δολοφόνος του μυαλού. Ο φόβος είναι ένας μικρός θάνατος που συνεπάγεται πλήρη αφανισμό. Θα αντιμετωπίσω τον φόβο μου. Θα το αφήσω να περάσει από πάνω μου και από μέσα μου. Και όταν φύγει, θα στρέψω το εσωτερικό μου βλέμμα στο δρόμο του. Όπου υπήρχε φόβος, δεν θα υπάρχει τίποτα. Μόνο εγώ θα μείνω».
Όταν λέει το «Δεν πρέπει να φοβάμαι» αναφέρεται στην λογική αντιμετώπιση του φόβου και όχι στο ανακλαστικό ένστικτο και αίσθημα του. Το συναίσθημα δεν ελέγχεται. Μόνο η αντίδρασή και σκέψεις μου μπορούν με τον καιρό να τροποποιηθούν και να προκύψει κάποιος έλεγχος. Κοινώς...: Και όμως (θα) φοβάμαι.
Όμως το να αφήνω το φόβο να με ελέγχει είναι ο πραγματικός κίνδυνος. Εκεί, το άγχος του να μην αισθανθώ φόβο, είναι από μόνη της μια οξύμωρη κατάσταση που με φθείρει όταν είναι καθημερινή συνήθεια.
Από τις διαδικασίες σε ένα συμβουλευτικό ή/και θεραπευτικό δωμάτιο, είναι να αναγνωρίσουμε, να καταλάβουμε, να επεξεργαστούμε, να αντιμετωπίσουμε και τελικά να χρησιμοποιήσουμε τους φόβους μας. Δεν υπάρχουν «παράλογοι» φόβοι. Ο φόβος μου είναι η πραγματικότητά μου, και χρειάζεται να τον σεβαστώ. Είχε λόγο ύπαρξης όταν εμφανίστηκε και είναι μέρος της ιστορίας μου. Όσο τον απομονώνω, τον εξορκίζω, των απωθώ, προσθέτω βάρος στον ψυχικό μου σκελετό.
Αυτό είναι το άγχος.
Σκεφτείτε έναν αθλητή που πάει να τρέξει με μια πανοπλία. Πόσο εύκολο είναι; Πόσες πιθανότητες έχει να νικήσει; Πόσο χρήσιμη είναι αυτή η πανοπλία; Ίσως ήταν χρήσιμη εμπόλεμα, όμως όχι σε καιρό ειρήνης και ασφάλειας.
Όλοι αυτοί που αγχωνόμαστε, στην ουσία φοβόμαστε.
Η κατάσταση του μακροχρόνιου φόβου, χρειάζεται να ξεδιαλυθεί πριν να έχουμε ελπίδα να την αντιμετωπίσουμε αποδοτικά. Όσο η λέξη «φόβος» δεν τρομάζει, όσο καταλαβαίνουμε πως οι δαίμονές μας είναι εκεί για να μας μάθουν κάτι, όσο καταλάβουμε πως η ομίχλη του μυαλού που λέγεται «άγχος» μόνο αθώα δεν είναι, τότε θα πορευόμαστε σε πιο σταθερή πορεία προς τους στόχους, τα όνειρα και τις προσδοκίες μας.