Εμπιστεύομαι την πρώτη αντίδρασή μου; Τι αποτέλεσμα έχει;
Πρόβλημα:
1) Μια μπάλα και ένα μπαστούνι του μπέιζμπολ, κοστίζουν $1.10. Το μπαστούνι κοστίζει $1.00 παραπάνω από τη μπάλα. Πόσο κοστίζει η μπάλα;
Αν η πρώτη σας απάντηση είναι 10 σεντς, τότε ακούσατε το ένστικτό σας.
Και... αυτό έκανε λάθος.
Ωραία, για να δούμε και άλλες δύο ερωτήσεις. Σε αυτές που "πλέον υποψιασμένοι" θα τις διαβάσετε, σκεφτείτε ποια θα ήταν η πρώτη σας απάντηση:
2) Αν παίρνει σε 5 μηχανές, 5 λεπτά για να φτιάξουν 5 ματζαφλάρια, πόσο χρόνο θα έπαιρνε σε 100 μηχανές να φτιάξουν 100 ματζαφλάρια;
και τέλος:
3) Σε ένα χωράφι υπάρχει ένα παρτέρι με κρινάκια. Κάθε μέρα το παρτέρι διπλασιάζεται σε μέγεθος. Αν παίρνει 48 ημέρες για να γεμίσει ολόκληρο το χωράφι με κρινάκια, πόσο καιρό θα πάρει στο παρτέρι για να γεμίσει το μισό χωράφι; (πιο κάτω θα βρείτε τις απαντήσεις)
Είδατε; (μάλλον) Το βρήκατε! Συγχαρητήρια. Πως όμως; Πήρατε μια δεύτερη ευκαιρία/στιγμή για να προλάβετε "το ένστικτό" σας πριν κρατήσετε την δική του απάντηση που -φυσικά- ήταν λάθος. Κάτι που "ΜΟΙΑΖΕΙ με πάπια" δεν σημαίνει απαραίτητα πως "ΕΙΝΑΙ πάπια".
Πρόκειται για το "Τεστ Γνωστικού Αναστοχασμού" ή CRT (Cognitive Reflection Test). από τη δουλειά του Shane Frederick το 2005, που χρησιμοποιείται ως μέσο για να εξετάσουμε το κατά πόσο προχωράμε πιο βαθιά στις αποφάσεις που έχουμε πάρει, τα ερεθίσματα που έχουμε λάβει και τα "γεγονότα" που έχουμε αντιληφθεί, με μία πρώτη επαφή με ένα δεδομένο.
Τι εννοούμε;
"Ο τύπος μου πήρε 3,5 ευρώ παραπάνω από την αναγραφόμενη τιμή. Είδες που με έκλεψε; Έτσι, λίγα-λίγα τα βγάζουνε. Επίτηδες το έκανε"
ή το γλυκύτατο "Μάντεψε που βρήκα τα εισιτήρια μας, αν και τa είχες κρύψει καλά. Στον πάτο-πάτο της στοίβας με τους λογαριασμούς ήταν. Τελικά ήξερα πως δεν ήθελες να πάμε στο θέατρο απόψε. Θα μπορούσες να είσαι και πιο ειλικρινής μαζί μου αντί να κάνεις τέτοια κόλπα",
ή το ακόμα καλύτερο: "Έλα μωρέ, χωράει στο αμάξι. Είναι μεγάλο το τζιπ.
Η πρώτη λύση είναι αυτή που θέλουμε να προτιμήσουμε, διότι είναι η πιο εύκολη -μη γελιόμαστε- και ταιριάζει με την θεώρηση του κόσμου μας (του χάρτη πραγματικότητάς μας, που λένε και στο NLP). Το μυαλό μας που καταναλώνει το 25-30% της ενέργειας μας, προτιμά το πιο ανέξοδο αποτέλεσμα. Η τεμπελιά είναι φυσικότατο κίνητρο λοιπόν. Έχει όμως ρίσκο, αλλά και κόστος σε χρόνο και πόρους.
Έχετε προσέξει πως συχνά αντί να πάτε στο άλλο δωμάτιο για να πάρετε το εργαλείο που χρειάζεστε για να γίνει η δουλειά σας σε x χρόνο, παλεύετε για x2 ή x3 χρόνο με ένα εργαλείο που δεν είναι ακριβώς αυτό που χρειάζεστε; Έχετε ξαναβγεί-ξαναμπεί δύο και τρεις φορές στο σπίτι γιατί την πρώτη ξεχάσατε δύο και τρία πράγματα πριν βγείτε και κάθε φορά μπαίνατε για ένα μόνο που μόλις θυμηθήκατε; Πόσες φορές σας έχει γλυτώσει από το να κλειστείτε έξω το "Κλειδιά, γυαλιά, κινητό" ποιηματάκι σας;
Τα Τεστ Γνωστικού Αναστοχασμού είναι εργαλεία ελέγχου μίας δυνατότητας μας που τελικά, είναι σχεδόν συνώνυμη με αυτό που λέμε "εξυπνάδα", διότι δεν αφορά ένα μόνο είδος ευστροφίας, αλλά μία ΜΕΤΑ-ικανότητά μας να παρακολουθούμε την ίδια μας τη σκέψη και πράξεις και να διορθώνουμε τα προβλήματα του "ερπετοειδούς μυαλού" μας, που είναι μεν χρήσιμο στο να αποφύγω ένα φίδι που αντιλαμβάνομαι, αλλά είναι πρόβλημα όταν πχ έχω να αποφασίσω πως θα επενδύσω τα χρήματά μου.
Όπως και στη δουλειά του Frederick, σε μια έρευνα 3428 ατόμων, το 33% έκανε λάθος ΚΑΙ στις 3 ερωτήσεις. Οι περισσότεροι (83%) έχασαν τουλάχιστον μία από τις ερωτήσεις. Ακόμα και στο περίφημο αμερικάνικο πανεπιστήμιο MIT μόνο το 48% των σπουδαστών του δείγματος πέτυχαν και τις τρεις ερωτήσεις. Άρα δεν είναι θέμα υψηλής εκπαίδευσης. Είναι θέμα επανεξέτασης της σημασίας που έχει η διάσταση του χρόνου και του κινδύνου στις επιλογές μας.
Θα μπορούσε αυτό το άρθρο να γίνει φυσικά βιβλίο ολόκληρο, μια και υπάρχουν χιλιάδες παραπομπές για το φαινόμενο αυτό που περιλαμβάνουν πολλές θεωρίες και στοιχεία μελέτης, αλλά εδώ μας ενδιαφέρει το πρακτικό του θέματος: Η παράδοση των μαστόρων που λένε "μέτρα δύο φορές, πριν κόψεις μία" είναι σοφότατη και όσα άτομα -ανεξαρτήτως φύλου- την εξασκούν, έχουν στατιστικά μεγαλύτερη πιθανότητα να επιτύχουν στη ζωή τους. Τα παιδιά που ξεκινάνε τη ζωή τους καταλαβαίνοντας τη σημασία "της επανεξέτασης της πρώτης απάντησης", εξελίσσουν το είδος μας και κάνουν τη μελλοντική τους ζωή καλύτερη.
Μα... πρέπει να ομολογήσω πως είναι τόσο γλυκό το να το πετυχαίνεις με την πρώτη, ενστικτωδώς, ε; Ο "γρήγορος δρόμος" προς τον σκοπό μας, ίσως να μην είναι ο καλύτερος για το αποτέλεσμα που θέλουμε. Η "αυτόματη" ανταπόκρισή μας σε ένα ερέθισμα, ίσως να μην είναι η πιο ωφέλιμη για τη σχέση μας. Σε όποια περίπτωση και αν κατατάσσεται η πρώτη μας αντίδραση "πάγωμα", "φυγή" ή "επίθεση", μια βαθιά ανάσα και μερικά δευτερόλεπτα παραπάνω, ίσως αποδειχθούν σωτήρια. Έχετε κάνει εσείς προπόνηση σε αυτή τη δεξιότητα; Αυτή η προσπάθεια, με βοήθεια ή χωρίς, ανταμείβεται για κάτι που αφορά τον πολιτισμό μας που αριθμεί μόλις μερικές δεκάδες χιλιάδες χρόνια, έναντι των εκατομμυρίων της εξέλιξης των αυτοματισμών μας. Θέλουμε να εξελιχθούμε, ή όχι;
Είναι θέμα των προτεραιοτήτων μου.
Ορίστε και οι απαντήσεις, όπως σας υποσχέθηκα.
1) 5 (όχι 10)
2) 5 (όχι 100)
3) 47 (όχι 24)